Univerzitet u Banjoj Luci osnovan je 07. novembra 1975. godine. 

Univerzitet u Banjoj Luci ima 16 fakulteta i jednog priključenog člana - Visoku školu unutrašnjih poslova, sa 56 studijskih programa na kojima radi oko 650 profesora, 400 asistenata i 450 administrativnih službenika. Trenutno na Univerzitetu studira oko 17.000 studenata. Do sada je na Univerzitetu u Banjoj Luci diplomiralo više od 26.000 studenata, 700 specijalista, 650 magistara i 300 doktora nauka.

Većina fakulteta Univerziteta u Banjoj Luci nalazi se u dva kampusa smještena nedaleko od obala rijeke Vrbas, u neposrednoj blizini centra grada. U kampusima se nalaze studentski domovi sa restoranima, sportskim terenima, studentskim klubovima i Univerzitetskim računarskim centrom. Univerzitet u Banjoj Luci raspolaže sa neophodnim učioničkim prostorijama veoma raznovrsnog oblika i veličina, od amfiteatara, srednjih i manjih učionica, čitaonica i biblioteka, do laboratorija i računarskih sala. Ukupna površina učionica iznosi oko 16.000 m2, a laboratorijskog prostora oko 10.000 m2. Većina učionica opremljena je video projektorima i računarima za prikazivanje digitalnih nastavnih sadržaja, a u planu je nabavka interaktivnih elektronskih tabli, tzv. „pametnih“ tabli. Univerzitet raspolaže sa preko 20 računarskih sala sa 24 časovnim pristupom internetu. Biblioteke raspolažu sa oko 185.000 knjiga, a pretplaćene su na 75 naučnih časopisa.

Od školske 2006/07. na Univerzitetu u Banjoj Luci počela je primjena Bolonjskog procesa u nastavi na svim studijskim programima, iako su sa bolonjskom reformom pojedini fakulteti krenuli i ranije. Usvojen je trostepeni sistem studija: dodiplomski (bachelor), diplomski (master) i doktorski studij. Uveden je ECTS sistem vrednovanja predmeta i ukupnog opterećenja studenta. Uveden je princip godišnjeg opterećenja studenta do 60 ECTS bodova. Pri obnavljanju godine student  bira predmete iz naredne godine da dopuni svoje opterećenje i da mu tako godina bude ispunjena obavezama i rezultatima. Da bi se olakšao studij i povećala prolaznost studenata, u nastavnim planovima dominiraju jednosemestralni predmeti, a ispitivanje studenata se obavlja po dijelovima, u obliku kolokvija, testova, semestralnih i domaćih radova, izrade projektnih zadataka, itd. Prati se i vrednuje i aktivnost studenta u toku nastave i tako podstiče interaktivnost nastavnog procesa.

Svi studijski programi na Univerzitetu u Banjoj Luci licencirali su prvi ciklus studija, a gotovo svi drugi ciklus studija. Elektrotehnički fakultet licencirao je i treći ciklus studija, što je ove godine učinio i Poljoprivredni fakultet.

Na fakultetima koji su nešto ranije počeli sa primjenom bolonjskih principa, Elektrotehničkom, Poljoprivrednom, Arhitektonsko-građevinskom i Filozofskom, već smo dobili prve bachelor-e. U toku ove i naredne školske godine, u zavisnosti traje li prvi ciklus tri ili četiri godine, imaćemo studente sa diplomom prvog ciklusa na svim studijskim programima Univerziteta. Nakon toga će na svim organizacionim jedinicama započeti organizacija i drugog ciklusa studija. Nastavni planovi i sadržaji nastavnih predmeta se povremeno poboljšavaju („tuning“ proces) da bi se što objektivnije utvrdila njihova ECTS vrijednost i da bi što bolje doprinosili ishodima učenja. U planu su daljnja poboljšanja poput usaglašavanja sadržaja nekih nastavnih predmeta na različitim studijskim programima sa ciljem stvaranja pretpostavki za unutrašnju mobilnost studenata i  racionalnije izvođenje nastavnih aktivnosti na Univerzitetu.